Về phía Nam suối Ngọc có cái miếu cổ, hư sập rồi không 
ai chữa lạị Dựa bên miếu có cây đào to lớn, cành lá um 
tùm. Trong miếu có hang, hang sâu thăm thẳm. Dưới hang có 
một con rắn to lớn không biết ngần nàọ Rắn sống lâu 
năm, linh thiêng hoá hình người được. Cây đào bên miếu 
sống cũng lâu và cũng thiêng. Mỗi năm đến cuối mùa 
đông, bắt đầu mùa xuân, khi hoa đào đua nở, thì trong 
những cành sây bông hiện ra một giai nhân đẹp tươi như 
hoa đào; cứ mỗi đêm ca hát trước miếụ Mãn mùa xuân, 
lúc hoa tàn, cánh hoa đào rơi trước gió, người ấy biến 
mất, chờ mùa xuân sang năm lại rạ 
Chốn ấy hoang vu, không ai lai vãng. Có người bảo đấy là 
ổ trăn, vì họ thấy mang máng nhiều sọ người nằm trong 
bụi rậm. Có hôm mưa giông người ta gặp một con rắn lớn 
dị thường bò trước miếu, hoặc khoanh tròn dưới gốc 
đào, lúc tạnh thì biến mất. Từ đấy họ sợ thêm, và 
lần lần quanh miếu thành một khu rừng nhỏ, không dấu 
chân ngườị 
Bấy giờ cuối mùa đông, cây cỏ đâm chồi, trên nhành 
đào lấm tấm lộc non. Khi xuân đến, hoa điểm hồng mơn 
mởn. 
Một đêm nồng, giai nhân hiện ra tha thướt. Nàng cất 
tiếng hát. Rắn thần đang yên giấc thức dậy lắng nghẹ 
Đêm trong, ngàn sao lóng lánh, từng trận gió thoảng rải 
hương ngào ngạt. Thần rắn nhìn giai nhân nhởn nhơ bên 
những cành đào, lòng thần hồi hộp. Rồi uốn thân mình, 
thần hoá một trang thanh niên tuấn tú. Chàng là một tài 
tử, tiếng sáo véo von, nhịp nhàng với lời ca thanh tao của 
giai nhân... 
Từ đó hai người quen biết nhau, thân mật nhau rồi trở 
nên vợ chồng. 
Mùa xuân năm ấy hoa đào lộng lẫy hơn các hôm khác. Đêm 
đến, trong không uyển chuyển tiếng yêu đương của chàng 
và nàng. 
Những chim én đưa thoi, dệt thời gian lẹ làng và thấm 
thoắt. Sang hè, cuộc ái ân tạm ngừng. Giai nhân tuy buồn 
về nỗi tạm biệt chàng, nhưng vui tươi bày tỏ cùng chàng 
một mầm hy vo.ng. Rắn thần dẫu bịn rịn khúc chia ly, nhưng 
khấp khởi mừng thầm vì ái ân đã kết quả. Rồi một tia 
nắng nồng, một ngày nồng nực làm héo những đáo hoa 
cuối mùạ Luồng gió nồm thoảng nhẹ, rải trên bờ cỏ úa 
vàng bao cành hoa đẹp. Giai nhân từ biệt thần rắn và 
biến theo vẻ đẹp cây đàọ 
oOo 
Mùa xuân năm sau, hoa đào nở rất ít nhưng màu sắc đậm 
đà. Thần rắn trông chờ giai nhân, và, một tối đầu mùa 
xuân nàng trở về. Sắc nàng kém tươi nhưng thâm thuý. 
Nàng sinh một gái, xinh đẹp hồng hàọ Thần rắn vui mừng 
khôn xiết, nhưng một cái buồn tự đâu xâm về chiếm 
lấy tâm linh chàng. Giữa mùa xuân, trong lúc cây cỏ xanh 
tươi, trăm hoa đến lúc dậy thì dưới ánh vàng ấm áp, 
giai nhân than thở cùng chàng: 
- Thiếp không dè ái ân của đôi ta đến đây kết liễụ 
Thiếp không còn sống nữa để cùng chàng sum họp và nuôi 
con. ái tình đã đem cho thiếp tất cả nhan sắc và đẹp đẽ 
của sự sống. Ăn ở với chàng được một mụn con, đó là 
kỷ niệm êm đềm trong đời hai tạ Chàng sống lâu vì chàng 
là sức ma.nh. Chàng sẽ ở lại săn sóc con thợ Thiếp là 
sự đẹp rất mong manh. ái tình đã làm cho thiếp thêm xuân 
nhưng cũng làm cho thiếp chóng tàn. Bây giờ thiếp chết, 
nhưng thiếp còn để dấu vết nhan sắc lại cho con. Chàng 
nuôi con hết lòng, đó cũng như chàng tỏ tình còn mến 
thiếp. Nhưng thiếp xin nhờ chàng một điều: lúc con khôn 
lớn, chàng nên căn dặn nó, đừng lâm vào vòng ái ân mà 
kiếp sống phải ngắn lạị Nếu nó muốn sống đời đời 
kiếp kiếp, trẻ mãi, vui tươi mãi, thì phải xa lánh ái tình. 
Nói xong, nàng khóc rất lâu, trao con cho thần rồi biến 
mất. Hôm sau, những hoa đào tàn ru.ng. Cây đào khô héo 
lần rồi chết. 
oOo 
Thần rắn chắt chiu nuôi con thơ, dấu tích của người yêu 
quý. Ngày ngày chàng vào rừng xa tìm sữa đem về. Ngày qua, 
nàng lớn khôn; đúng mười sáu năm thì nàng đẹp đẽ và 
thông minh hơn loài ngườị Nhan sắc nàng chính là nhan sắc 
của mẹ ngày xưa; nhưng trong nhan sắc ấy ẩn vẻ huyền bí 
của chạ Thông minh của nàng là thông minh của loài rắn. Đôi 
mắt của nàng trong như trời quang không mâỵ Cái nhìn nàng 
chính cái nhìn thôi miên thu cả tâm hồn người và vật của 
tổ tiên loài rắn để lạị Miệng nàng cười xinh đẹp như 
hoa đàọ Nàng đi tha thướt, yểu điệu, uyển chuyển. Tất 
cả tính nết và sắc đẹp của cha mẹ, nàng đều thọ lãnh. 
Thần rắn thấy con lớn khôn và xinh đẹp thì lo âụ Ngày 
ngày dặn con chơi quanh nơi miếu, không được đi xạ Thần 
lo sợ nàng bị ái tình quyến rũ. Thần chưa dám ngỏ cái 
sợ ấy cho con biết, cùng nói lại lời trối của giai nhân 
cho con nghẹ Thần cũng không nói câu nào với con mà có lẫn 
hai tiếng ái tình vào, vì thần biết hai tiếng ấy có sức 
mạnh vô ngần. Ngày ngày nàng quanh quẩn bên miếu, tâm hồn 
ngây thơ và chất phác. 
Hàng ngày, thần rắn ra sức tìm thức ăn về cho con. Cực 
nhọc, nhưng thần vẫn sung sướng vì thấy con chóng lớn và 
khôn ngoan. Nhiều lần suýt chết với thú dữ trong rừng, 
thần trở về buồn rầu, gương mặt còn in nét sơ.. Nhưng 
khi thấy nàng chạy đến mừng rỡ, nói những lời ngây 
thơ, thần bỗng quên tất cả ưu tư, trở lại vui vẻ, nô 
đùa với con. 
Một buổi chiều, trời mưa tầm tã, thần quảy thức ăn 
về xong, hồi tưởng đến ngày xưa... Thuở ấy, thần 
hống hách oai linh, không ai dám phạm đến tên tuổị Thú 
dữ, người vật thảy đều xa lánh. Thần rất khoẻ mạnh, 
không biết mệt nhọc là gì. Nhưng từ lúc yêu cho đến 
bấy giờ, linh tính phai dần, để san sẻ cho con. Ngày 
trước, thần muốn đi đâu, chỉ uốn mình hoá gió bay đị 
Bây giờ phép ấy không linh nghiệm. Thần đã mất thiêng. 
Nhưng mất phép màu nào, thì con thần được thêm một 
đức tính. Cảm nhận bấy nhiêu, thần tự an ủi: "Dẫu sao, 
ta sẽ còn sống mãi mãi, bởi đứa con ta". 
Cứ như thế mà ngày tháng trôi đị Rồi một hôm, thần 
mệt nhọc, biết mình sắp chết. Thần gọi con lại bên mình 
trối rằng: 
- Con chắc không biết ta là ai và mẹ con ở đâụ Ta xưa là 
rắn, rất công phu luyện tính mình. Trải mấy trăm năm lao 
khổ, tính mới được linh và hoá được làm ngườị Ta 
phải trau dồi trong mấy trăm năm lòng ta trong sạch, trí ta 
sáng suốt để hơn cả mọi người và thành thần. Ta ước 
ao sống đời đời kiếp kiếp dung dưỡng tính tình, nhưng 
vì ta yêu mà sự sống phải bớt lại để trao sự sống cho 
con. Mẹ con trước kia là cây đào, cùng trải mấy trăm năm 
chất chứa tinh hoa, gộp cả nhan sắc từ đời nào mới hoá 
hình người được. Rồi cũng vì yêu, mà đem cả vẻ đẹp 
san lại cho con để phải bỏ mình. Chúng ta đều vì yêu mà 
chết, vì con mà hy sinh tất cả thông minh, tất cả vẻ đẹp 
của chúng tạ Ngày ấy, lúc mẹ con sắp mất, có lời trối 
này mà cũng là lời trối của ta: "Con là kết quả ái tình 
của một thần linh và một nhan sắc tuyệt trần. Con là 
một giai nhân của những giai nhân trong đời, một thần linh 
trong những thần linh. Đời con sẽ là đời của mẹ con và 
của ta hợp lạị Nhưng nếu con muốn giữ vẹn toàn đức 
tính, con phải xa lánh tình yêu đi; gương mẹ con ngày trước 
và của ta bây giờ đủ cho con thấy xa...". 
Nói xong, thần rắn thấy lòng bứt rứt, giãy giụạ Một 
lát sau lăn lộn dữ dội, biến hình rắn hổ mang mà chết... 
Nàng thương tiếc khôn xiết, đem thây cha chôn cạnh gốc 
đàọ Từ ấy nàng ghê tởm ái tình. Nàng không biết là 
gì, nhưng cũng nguyện trước mồ cha mẹ, hễ gặp ái tình 
chốn nào sẽ tiêu diệt đị 
oOo 
Nhan sắc và thông minh của nàng quyến rũ các loài vật. 
Những con ong về đóng ổ nhả mật cho nàng, những chim trĩ, 
gà rừng đẻ trứng và để nàng bắt làm thịt. Sự sinh 
sống như vậy mà dễ dàng, sung sướng. 
ở mãi một nơi, nàng thấy bực dọc muốn đi xa, tìm cảnh 
mới, muôn dịp tìm ái tình để trả thù cho cha me.. nàng hoá 
một bà cụ già, đầu tóc bạc phơ xuống kinh đô, hỏi thăm 
ái tình ở đâụ Những người nghe hỏi đều mỉm cười 
chế nhạọ Họ bảo nhau: 
- Đã già từng ấy tuổi mà còn đi tìm thú nguyệt hoạ 
Nàng thấy họ chế nhạo mình, tưởng rằng ái tình không có 
đây, và mình tìm một việc không có cho nên họ cườị 
Nàng đi nơi khác, thay hình một trang thanh niên tuấn tú. 
Gặp đoàn thiếu nữ đang chuyện trò với nhau, vui cười 
thích chí, nàng đến gần hỏi có biết ái tình không. Bọn 
ấy cả thẹn, đôi má mỗi người đều ửng hồng, họ nhìn 
nhau e lệ, rồi tản lạc bỏ nàng đứng đấỵ 
Hoài công tìm kiếm, nàng trở lại chốn cũ, và nản chí 
tưởng không cách gì gặp được ái tình. 
Một buổi chiều, nàng ra bờ suối Ngọc. ánh chiều rọi 
trên dòng, gió mát từng chặp thoảng qua, nàng nghe lòng lâng 
lâng bát ngát. Một đôi chim song song, bay về phương xa, 
tận chân trời, rồi khuất trong làn sương; nàng cảm thấy 
buồn vơ vẩn, một thứ buồn nhẹ nhàng và vô cớ, nương 
theo gió theo mây, để tràn thấm vào tâm tư nàng. 
Từ đấy không đi đâu nữa, chiều đến, nàng chỉ ra nhìn 
làn nước suối để lắng nghe cái cảm giác ấy, như ru như 
cám dỗ. Nàng không biết cảm giác ấy là gì, nàng thấy 
một ngày một lẻ loi, và lòng mang mang khát khao thèm 
thuồng. Đôi khi nàng hổ thẹn với nàng, nhưng có lúc, 
dường táo bạo hơn nữa, nàng trông chờ..., nhưng nàng cũng 
không rõ mình trông chờ sự gì nữạ 
Bỗng một buổi chiều gần tàn. Vòm trời phương Tây trong 
như nước biếc, tha thướt một vài áng mây hồng. Mặt 
trời đã khuất lâu rồi, nhưng chót vót mấy ngọn thông 
cao, còn nhuộm một ít điểm vàng của ngày sắp tắt. Gió 
thổi, cành lá đong đưạ Nàng nhìn màu chiều biến đổi 
trên dòng như mọi ngàỵ Bỗng nàng e thẹn tránh núp vào một 
khóm lau để xem. Một thanh niên dắt một bầy trâu xuống 
bờ bên kia uống nước. Thanh niên an nhiên cởi trần, tắm 
vào dòng mát. Chàng lội bơi nô đùa, tưởng chốn ấy 
vắng vẻ, không còn giữ gìn lo sợ điều gì. Nàng nghe má 
nóng bừng, muốn quay đị Nhưng chàng trai có một hấp lực 
gì, khiến nàng đứng yên một chỗ để trộm nhìn chàng. 
Tắm xong, chàng dắt trâu đị Cảnh đẹp, chàng ngồi trên 
lưng trâu lấy tiêu ra thổị Tiếng tiêu uyển chuyển trong 
không khí tịch mi.ch. Nàng nhìn chàng đến lúc khuất đằng 
sau những nẻo quanh, nhưng thanh âm vẫn trầm bổng du dương 
trong không khí, lòng đê mê phập phồng, nàng khóc lúc nào 
cũng không haỵ 
Từ đó, như hẹn với dòng nước, cứ chiều đến, chàng 
trai ấy trở lại suối tắm mát. Khi trời còn sớm, chàng 
ngồi trên bờ xanh lấy tiêu ra thổị ở bên này, nàng vẫn 
lắng nghe cái âm thanh kỳ diệu ấy như cám dỗ nàng, và 
gợi cho nàng một cảm giác say mệ 
oOo 
Thế rồi một hôm nàng gặp chàng trai, vì nàng cảm thấy 
tiếng tiêu của chàng mỗi ngày thêm thiết tha, quyến 
luyến. Nàng không cần giấu thân thể nàng được nữạ Hai 
người yêu nhau, nhưng nàng vẫn ngây thơ, không biết mình 
đang yêu, chỉ cảm nhận mơ hồ đang chiều theo một sự 
kích thích nào của cơ thể. Nàng rất ưa cái sức khoẻ 
cuồng bạo của chàng, cái luồng điện ngây ngất của chàng 
truyền sang người nàng. Những đêm trăng sáng, trong như 
ngọc, chàng lại với nàng, thổi tiêu cho nàng nghe, rồi cả 
hai mê nhau đắm đuốị 
Một đêm như thế, nàng nằm trong lòng thanh niên, nhìn 
chàng và hỏi: 
- Sao chàng mạnh khoẻ vậỷ 
Trang thanh niên cười đùa mà đáp: 
- Ta mạnh khoẻ vì muốn sống lâu dàị 
Rồi chàng sẽ nâng mặt nàng lên, nhìn đôi mắt trong. Nàng 
lim dim đê mê chờ đợi... 
... Lúc tỉnh, chàng còn thiêm thiếp ngủ, nàng mệt nhọc 
thấy mình oán hận sự gì. Nhìn lại chàng, nàng đột nhiên 
nhớ lời của chàng đã thốt trong cơn âu yếm, và liên 
tưởng đến lời trối của cha; chàng muốn sống lâu dài, 
cha mẹ nàng cũng muốn sống lâu dàị 
Nàng nghe mình yếu ớt vì mệt mỏi; cái yếu ớt do sức 
mạnh của chàng gây rạ Nàng bỗng sợ hãi cái sức cuồng 
bạo ấy đã làm giảm sức nàng. Nàng nghĩ đến cái hoạ ái 
tình, và cho cái sức mạnh của chàng là ái tình đáng ghê 
kia vậỵ 
Một áng mây qua, làm mờ ánh sáng trăng. Bóng tối trùm lên 
gương mặt thanh niên. Một hình ảnh tiều tut, hiện ra 
trước mắt, nàng sực nhớ đến cái chết của chạ Nàng 
ngồi phắt dậy, lần tay vào mái tóc lấy một mũi kim dài 
và sắc của cha nàng để lại, chích sâu vào ngực của 
chàng. Chàng thanh niên rú lên: 
- Nàng làm gì thế? 
- Thiếp giết ái tình. 
Mũi kim truyền nọc độc của loài rắn vào mạch máụ Mắt 
thanh niên hoa lên, cả người chàng mềm nhũn. Rất khẽ, 
chàng bảo nàng trong một hơi thở. 
- Không, nàng giết ta chớ không giết được ái tình. 
oOo 
Lòng nàng không yên. Chiều chiều nàng vẫn ra bờ suối 
trông chàng, vì nàng không tin chàng đã chết. Nàng chỉ 
giết ái tình. Trong gió chiều, nàng còn vẳng nghe tiếng 
sáo của chàng. Lắm lúc ở bên này nhìn sang bờ bên kia, 
nàng mơ thấy chàng cởi áo, rồi nhảy vào dòng suốị Làn 
nước nổi sóng và bọt trắng tung toé trên dòng. Nhưng, đó 
chỉ là bông lau bị gió hốt rải trên mặt nước. 
Nàng trở lại chốn đêm xưa, một mùi hôi tanh xông lên. 
Thây chàng thanh niên túa ra những đường nước vàng mà 
từng đám ruồi đáp xuống. Đôi mắt chàng chỉ là hai hố 
sâu, lúc nhúc những ký sinh trùng. Nàng quay đi, ghê tởm 
cái chết của ái tình. Nhưng còn chàng thanh niên xinh đẹp 
kia, chàng không thể chết, vì chàng không phải ái tình. 
Trong gió chiều, nàng còn vẳng nghe tiếng sáo của chàng. 
Chàng trai ấy không bao giờ trở lại, và nàng cũng không 
thôi trông mong. 
Một hôm, ngồi nhìn dòng nước, hồi tưởng chuyện đêm 
xưa, nàng bỗng nghe ngóng. Một tiếng người êm ả rót vào 
tai nàng: 
- Không, nàng giết ta chớ không giết được ái tình. 
Nàng run lên sợ hãị Một luồng gió nhẹ lướt qua: khóm lau 
nghiêng đầu về một phíạ Nàng bịt tai chạy trốn để 
không nghe lời kỳ dị ấỵ Nàng hãi hùng, tưởng tượng ái 
tình còn đeo đuổi, hãm hại nàng. Nàng bỏ chốn cũ, lìa 
mồ mả đi lang thang. Nàng tìm nơi nào có thể không còn nghe 
tiếng kêu gọi tha thiết ấỵ 
Nàng tìm khắp nơi, và lúc đi tìm, nàng nhận thấy người 
nàng đổi khác. Dạ dưới của nàng mỗi ngày một lớn 
thêm. Có người bảo nàng có thai, nàng lắc đầu không 
hiểu, và không biết họ bảo gì. Nàng cảm nhận mỗi ngày, 
đức tính của cha mẹ để lại kém sút lần, và không rõ 
những đức tính ấy san sẻ về đâụ Nàng bớt nhanh nhẹn, 
bớt vui tươi như ngày còn nhỏ, sức mạnh kém thuở nàng 
gặp chàng thanh niên. Một hôm, uống nước trên sông, 
nước trong in bóng nàng. Nàng bỗng rú lên ngạc nhiên. Nàng 
không còn vẻ đẹp lộng lẫy ngày trước. Dòng nước lặng 
lẽ bảo nàng: đôi má hóp, đôi mắt lờ đờ, đôi môi lợt 
lạt. Nàng ôm mặt khóc rưng rức như trẻ con. 
... Mấy tháng sau, một hôm nhớ cha mẹ, nàng trở về thăm 
mả cũ. Cảnh điêu tàn. Nàng bùi ngùi nhớ lời dặn của cha 
mẹ ngày xưạ Nàng lưỡng lự không biết có theo lời dạy 
của cha mẹ nàng không; sau rồi nàng quả quyết rằng có, và 
không bao giờ nàng bị ái tình quyến rũ. Hơn nữa, nàng đã 
giết ái tình và rửa thù cho cha me.. 
Đêm ấy, nàng thấy trong người đau tức, không sao chịu 
nổị Nàng rên xiết lăn lộn. Đến khuya, trăng mờ, hệt 
như đêm xưa, nàng khát, nước, ôm bụng lần ra bờ suốị 
Uống xong, mệt lả người, nàng gục xuống bờ cỏ, rồi 
ngất đị 
oOo 
Sáng hôm sau, một lữ khách qua đấy nghe tiếng trẻ khóc, 
bèn vạch lau đi tìm. Trên nỗng cỏ, một đứa bé hồng hào 
vừa lọt lòng, nằm khóc vì khát sữạ Cạnh đứa nhỏ, một 
con rắn - lưng điểm những chấm hồng xa trông như lấm 
tấm hoa đào - nằm khoanh thiêm thiếp. Nơi bụng con rắn, 
đứt một lằn dàị Lữ khách sợ hãi, cầm đòn đập 
chết con vật, rồi vội vã bồng đứa bé đị 
Rút trong tập truyện ngắn "Cách ba nghìn năm", Nxb. Đời 
nay, Hà Nội, 1944 
 
Ý Kiến Bạn Ðọc